Rafael Chirbes: De lange mars

Uit het Spaans vertaald door Tessa Zeiler en Eugenie Schoolderman 342 pagina’s, gebonden Prijs: euro 22,50 ISBN 90 74622 33 X Lees het eerste hoofdstuk

De lange mars is als een weids fresco waarin kleine familiegeschiedenissen samenvloeien tot een grootse historie over het Spanje van na de burgeroorlog. In een trefzekere, beeldende stijl geeft Chirbes vorm aan zijn personages: zo zijn daar een Galicische boer wiens dorp moet wijken voor een stuwmeer, een schoenpoetser uit Salamanca die beide benen verliest, een straatarme dagloner uit Extremadura en een in ongenade gevallen Republikeinse arts. De oorlog heeft hen tot verliezers gemaakt, en ze leven in de hoop dat hun kinderen een beter lot beschoren zal zijn. Madrid is de stad waar die kinderen elkaar in de jaren zestig ontmoeten en alle draden tezamen komen. Er wordt gelezen, gediscussieerd, naar muziek geluisterd en geprotesteerd. De jongeren willen afstand nemen van hun ouders, de verliezers, maar kunnen slechts met moeite ontsnappen aan de ballast van hun verleden.

Schrijver Antonio Muñoz Molina betoonde zich in dagblad El País zeer enthousiast over De lange mars: ‘Deze roman neemt bezit van me, slokt me op, ik zink erin weg, in deze maalstroom van tijd, en ik wil meer weten en lees nog een hoofdstuk, en dan merk ik dat het vier uur ’s ochtends is en dat ik aan het slot ben, dat in De lange mars net zo indrukwekkend is als het begin.’

Uit de pers

'Die belofte en aantrekkingskracht van de toekomst heeft Chirbes vernuftig in de structuur van zijn boek verweven. Hij begint met maar liefst zeven verschillende verhalen, over even zovele families, die over alle uithoeken van Spanje verstrooid zijn en behoren tot uiteenlopende sociale milieus.'
Ger Groot in NRC Handelsblad. Lees de hele recensie

Ook de Duitse vertaling van deze roman werd zeer positief ontvangen door publiek en pers:

‘Een camouflage die je wel geniaal moet noemen. Want onder de ouderwetse verpakking van deze roman gaat een fonkelende topprestatie schuil. Spannend, pittoresk, maar niet op een gemakkelijke manier, gevoelig maar tegelijk precies, doordacht en van een groot compositorisch raffinement. Een meesterwerk in alle opzichten.’ (Paul Ingendaay, Frankfurter Allgemeine)

‘Een ontroerend lied in proza (...) houdt de lezer meer dan 300 bladzijden in zijn ban.’ (Tilman Spengler, Der Spiegel)
‘Het zijn de kleine, schijnbaar nietige details, die van de vele geschiedenissen een roman maken en van de roman de biografie van een land (...) zelden kon men in de laatste jaren zo’n serieus boek lezen.’ (Matthias Altenburg, Die Zeit)
‘Het boek heeft een speciale betekenis voor het moderne Spanje, zoals Midnight’s Children van Salman Rushdie dat voor lndia had. De lange mars is van een onvergelijkbare schoonheid, een groot kunstwerk, waarin het verleden in vele facetten wordt weerspiegeld.’ (Ulrich Selich, Handelsblatt)

Rafael Chirbes (1949) studeerde Geschiedenis en heeft zich gestaag ontwikkeld tot een van Spanjes belangrijkste auteurs. Zijn werk is meerdere Europese landen vertaald. De lange mars is het eerste deel van een drieluik; deel twee is De val van Madrid, deel drie De oude vrienden (vertaling in voorbereiding). Tevens zullen bij ons nog verschijnen Chirbes' novellen Het schot van de jager en Een fraai handschrift.

Bespreking in Leesidee 6/2001

Om iets van gebeurtenissen en het handelen van mensen te kunnen begrijpen moet er overzicht zijn. Overzicht in tijd en ruimte. En dat is nu net een van de belangrijkste kenmerken en bestaansredenen van de roman die, in zijn klassieke opzet, door het schetsen van de context waarin de gebeurtenissen plaatsvinden en waarom mensen handelen zoals ze handelen, inzicht geeft en begrip opwekt. In die zin is De lange mars van de Spaanse schrijver-journalist Rafael Chirbes, een klassieke roman, die een beeld wil geven van de geschiedenis van zijn land vanaf het einde van de burgeroorlog tot aan de eerste tekenen van het tanen van Franco's macht in de jaren '70.

Het boek beschrijft het wedervaren van twee generaties: de oudere die zijn wonden likt na de gruwelijke ervaringen van de meedogenloze strijd tussen republikeinen en falangisten, en de jongere generatie, die, zo goed en zo kwaad als het kan, tracht te ontsnappen aan de impasse waarin Spanje op sociaal, cultureel en economisch vlak is terechtgekomen. Het boek eindigt met een van die vele incidenten -- het oppakken en martelen van opponenten en politieke tegenstanders -- waarmee de rest van Europa geconfronteerd werd, als het, met enige gène, kennis nam van het repressieve optreden van de dictatuur. De paar 100 voorafgaande bladzijden in de roman, leiden tot een verklaring van dit incident en geven een gezicht aan de personages, die maar in beperkte mate verantwoordelijk zijn voor een lot dat hen meer door het toeval en de omstandigheden dan door een vrije keuze wordt opgelegd. Het boek volgt het leven van zeven families die over heel Spanje verspreid wonen, maar waarvan de kinderen elkaar in dramatische omstandigheden zullen treffen in Madrid, in de ook voor Spanje steeds woeliger wordende jaren '60 en '70. Allemaal families - "de familie was de rivier waar het leven doorheen stroomde" - waarvan de oude garde aan bod komt in een eerste deel dat 'Het leger van de Ebro' heet en dat vooral een verslag is van de verschrikkelijke kater die vrijwel alle Spanjaarden na de burgerkrijg teistert. "De oorlog had de mensen tot schooiers gemaakt" en "Na de lange oorlog en de verschrikkelijke nacht die daarop volgde, is er niets meer in Spanje dat tekenen van leven vertoont". 'De jonge garde', zoals het tweede deel heet, geeft een hoopvoller beeld te zien, wanneer de kinderen van de geslagen en verloren generatie in opstand komen en, in het spoor van de wereldwijde rebellie van jongeren, opteert voor een radicaal activisme om hun gescleroseerde samenleving nieuw leven in te blazen.
De lange mars een indrukwekkende roman die een tijdsbeeld wil schetsen en daar wonderwel in slaagt. In de eerste plaats door de meeslepende en beeldende taal waarin het boek gesteld is. In de tweede plaats door zijn knappe structuur die de verschillende verhaallijnen als vanzelf naar elkaar doet toegroeien, zodat je als lezer, aan de slotzin gekomen, het boek, dit keer met kennis van zaken, wilt herlezen. Wie zei er ook weer dat de roman dood was?
Jan Baes, 21 augustus 2001